საბჭოთა ეპოქის აფხაზეთის ისტორია არის რთული გობელენი, რომელიც ნაქსოვია რევოლუციის ძაფებით, ძალაუფლებისთვის ბრძოლებით, კულტურული აღორძინებითა და მდუღარე ეთნიკური დაძაბულობით.
ქარიშხლიანი დასაწყისი (1921-1925):
მიუხედავად თავდაუსხმელობის შეთანხმებისა, წითელი არმია 1921 წლის თებერვალში შემოვიდა საქართველოში. აფხაზეთი, თავისი პრობოლშევიკური ელემენტებით, საბჭოთა ჯარების სწრაფი აღების მოწმე გახდა. ამ პერიოდში სოხუმში დაარსდა აფხაზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა (აფხაზეთის სსრ). თუმცა, ეს ერთი შეხედვით დამოუკიდებელი სტატუსი ხანმოკლე იყო. 1921 წლის დეკემბერში საქართველოსთან დაიდო „საკავშირო ხელშეკრულება“, რომლითაც აფხაზეთის ზოგიერთი სუვერენული უფლებამოსილება გადაეცა საქართველოს სსრ-ს. ეს გაურკვევლობა გაგრძელდა მას შემდეგ, რაც აფხაზეთი საქართველოსთან ერთად შევიდა ამიერკავკასიის სფსრ-ში და მოგვიანებით შეუერთდა სსრკ-ს.
1925 წლის აფხაზეთის სსრ-ის კონსტიტუციამ ეს ორაზროვანი სტატუსი დაამტკიცა და იგი საკავშირო რესპუბლიკად აღიარა. თუმცა, 1924 წლის საბჭოთა კონსტიტუციის პუნქტი, რომელიც არ იყო რატიფიცირებული 1931 წლამდე, აფხაზეთს განსაზღვრავდა ავტონომიურ საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკად (ასსრ) საქართველოს შემადგენლობაში.
სტალინური წმენდები და დემოგრაფიული ცვლილებები (1931-1953):
აფხაზი ხალხი დიდწილად მიღმა დარჩა 1924 წლის აგვისტოს აჯანყებაში, საქართველოს მცდელობა, წინააღმდეგობა გაეწია საბჭოთა მმართველობისთვის. თუმცა, სტალინის ეპოქა არ იყო კეთილი აფხაზეთის მიმართ. ლავრენტი ბერიამ, აფხაზური წარმოშობის ძლევამოსილმა ფიგურამ კომუნისტურ პარტიაში, გასცა ბრძანება წმენდების გატარების მიზნით აფხაზი ინტელიგენციისა და პარტიის წარმომადგენლების წინააღმდეგ, რომლებიც წინააღმდეგობას უწევდნენ იძულებით კოლექტივიზაციას. აფხაზური პარტიის ლიდერის ლაკობას საეჭვო გარდაცვალებამ თბილისში ბერიაში ვიზიტის შემდეგ გააძლიერა ჭორები აფხაზურ ელიტაში მოწამვლისა და წმენდის შესახებ.
სტალინის ეკონომიკურმა პოლიტიკამ დემოგრაფიული ცვლილებებიც მოიტანა. განსახლების პროგრამებმა აფხაზეთში შემოიყვანა რუსები, სომხები და ბერძნები სოფლის მეურნეობის სექტორის გასაძლიერებლად. ამ შემოდინებამ შეცვალა რეგიონის ეთნიკური შემადგენლობა.
ორპირიანი ხმალი: კულტურული აღორძინება და ეთნიკური უთანხმოება (1953-1991):
1953 წელს ბერიას ძალაუფლებიდან დაცემამ ცვლილება გამოიწვია. აფხაზებს მეტი როლი ენიჭებოდათ ასსრ-ის მართვაში. საბჭოთა მთავრობა ხელს უწყობდა აფხაზური კულტურის განვითარებას, კირილიცაზე დაფუძნებული აფხაზური დამწერლობის შექმნას, აფხაზური სკოლების დაარსებას და ადმინისტრაციაში აფხაზური ენის პოპულარიზაციას. პოზიტიური ქმედების პოლიტიკამ უზრუნველყო აფხაზების უფრო მაღალი წილი სამთავრობო თანამდებობებზე, ვიდრე მათი მოსახლეობის წილი გარანტირებული იყო.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს აძლიერებდა აფხაზებს, ამან ასევე გამოიწვია უკმაყოფილება ქართველ უმრავლესობაში, რომელიც გრძნობდა დისკრიმინაციას. საბჭოთა კავშირის ამ „გათიშე და იბატონე“ ტაქტიკამ დათესა ეთნიკური უთანხმოების თესლი აფხაზეთში.
ავტონომიისა და ეკონომიკური ბუმის ძიება (1978-1991 წწ.):
მომდევნო ათწლეულებში მზარდი აფხაზური ნაციონალიზმი იყო. აღსანიშნავია, რომ 1978 წელს აფხაზმა ნაციონალისტებმა მოსკოვს შუამდგომლობით მიმართეს სსრ საქართველოდან რუსეთის სფსრ-ში გადაცემის შესახებ. სეცესიის ეს მცდელობა, რომელიც გამოწვეული იყო ქართული მცდელობით, აეყვანათ მათი ენა საქართველოს სსრ-ში ოფიციალურ სტატუსამდე, ჩავარდა.
თუმცა მოსკოვმა და თბილისმა ეკონომიკური და კულტურული დათმობებით უპასუხეს. მნიშვნელოვანი თანხები გამოიყო ინფრასტრუქტურის განვითარებისთვის, აფხაზეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, სახელმწიფო ფოლკლორული ანსამბლისა და აფხაზურენოვანი ტელევიზიის ჩამოყალიბებისთვის.
ამ დათმობებმა, აფხაზეთის ხელსაყრელ კლიმატთან და მდებარეობასთან ერთად, ის აყვავებულ ტურისტულ ადგილად აქცია, რითაც მას მეტსახელად „საბჭოთა რივიერა“ უწოდეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაძაბულობა გრძელდებოდა, ამ პერიოდში აფხაზეთი შედარებით კეთილდღეობით სარგებლობდა.
საბჭოთა კავშირის დაცემა დაამსხვრევს ამ მყიფე მშვიდობას და აფხაზეთს ახალ, მღელვარე გზაზე გადაიყვანს. შემდეგ თავებში განხილული იქნება პოსტსაბჭოთა პერიოდი, ძალადობრივი კონფლიქტი საქართველოსთან და აფხაზეთში არსებული მდგომარეობა.
