აფხაზეთი საქართველოს ისტორიული ნაწილია და მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთით. რეგიონის საზღვრების დღევანდელი სურათი შემდეგნაირად გამოიყურება: ჩრდილოეთი საზღვარი მიჰყვება კავკასიის მთავარი წყალგამყოფის მწვერვალს, შავი ზღვა თავის სამხრეთით, ხოლო სამხრეთ-დასავლეთით - მდინარე ფსოუ - ჩრდილო-დასავლეთით. აღმოსავლეთ საზღვარი - მიუყვება სვანეთ-აფხაზეთის ქედის და მდ. ენგურის ქვედა ნაწილს.
აფხაზეთის ტერიტორია 8,6 ათას კვ.კმ-ს მოიცავს. მისი დედაქალაქია ქალაქი სოხუმი. აფხაზეთი შედგება 5 ადმინისტრაციული ოლქისგან: გალის, გუდაუთის, ოჩამჩირის, სოხუმის და გაგრის საკრებულოს დაქვემდებარებული ტერიტორიისგან. მისი შვიდი მთავარი ქალაქი და ქალაქია სოხუმი, გაგრა, ტყვარჩელი, ახალი ათონი, გალი, გუდაუთა, ოჩამჩირი და სამი მცირე ქალაქი: ბიჭვინთა, განთიადი, გულრიფში.
1989 წლის მონაცემებით აფხაზეთის მოსახლეობა შეადგენდა 537 ათას ადამიანს, მათ შორის 121 ათასი სოხუმის მოსახლეობას. აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მრავალეროვნული მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი – 471 TP3T – ქართველები იყვნენ. იქ მოსახლეობის ზრდა საბჭოთა პერიოდში (4%) – ორჯერ აღემატებოდა საქართველოს მთლიანი რესპუბლიკის საერთო მაჩვენებელს და ეს გამოწვეული იყო სსრკ-ს სხვადასხვა კუთხიდან მოსახლეობის მიგრაციით. (153)
აფხაზეთის გეოგრაფიული მდებარეობა იდეალურია. მისი კლიმატი და შესანიშნავი ზღვის სანაპიროები შესანიშნავი პლაჟებით აქცევს მას მთავარ ტურისტულ და საკურორტო რეგიონად. ტერიტორია ძირითადად ბორცვები, მთები და მთისწინეთი შეადგენენ რეგიონის 74%, ხოლო დარჩენილ ნაწილს ხეობები და დაბლობები შეადგენს. კლიმატის ტიპები განისაზღვრება სიმაღლის ზონების მიხედვით, მდიდარი ნალექებით. არანაკლებ მდიდარია ტერიტორია მდინარეებით, ფაუნით და ფლორით. აღსანიშნავია აფხაზეთის ბუნებრივი რესურსებიც, არის ქვანახშირის, ვერცხლისწყლის, თუთიის სპილენძის და ა.შ საბადოები. აფხაზეთი ასევე მდიდარია სამკურნალო მინერალური და თერმული წყლებით.
აფხაზეთის ტერიტორიაზე აღმოჩენილი კულტურის უძველესი ძეგლები ქვედა პალეოლითის პერიოდს მიეკუთვნება. ნეოლითის ეპოქის ნაშთები გვიჩვენებს დასახლებების ზრდას, ადამიანის პროდუქტიული საქმიანობის მტკიცებულებით. III ათასწლეულს მიკუთვნებული ბრინჯაოს ხანის წარმოშობა წარმოდგენილია ეშერის, აჩანდარისა და ოთხარის დოლმენებში აღმოჩენილ გათხრების მასალებში. გვიანდელი პერიოდის, ანუ II-I ათასწლეულების ბრინჯაოს ხანის კულტურა თავის უმაღლეს დონეს აჩვენებს რკინის ხანის იარაღისა და იარაღების პირველი ნიმუშებით. ის პერიოდი აჩვენებს, რომ მთელი ტერიტორია კოლხეთის კულტურის არეალს ეკუთვნოდა.
ზევით
„აფხაზეთის“ ტერმინად გამოყენების პირველი შემთხვევები VIII საუკუნის ქართულ მატიანეშია მიკვლეული. ისტორიულ წყაროებში მოცემულია ტერმინის სამი მნიშვნელობა: პირველი - როგორც აფხაზეთის, საქართველოს ისტორიული ნაწილის სახელი, მეორე - როგორც სახელი, რომელიც გულისხმობს და მოიცავს მთელ დასავლეთ საქართველოს და მესამე - როგორც მთელი საქართველოს სახელწოდება XI-XIV წლებში. საუკუნეების განმავლობაში, ერთიანი ქართული მონარქიის დამყარებიდან.
I ათასწლეულში აფხაზეთის ტერიტორია ეკუთვნოდა კოლხეთის სამეფოს როგორც პოლიტიკურად, ისე კულტურულად. ისტორიული წყაროები ადასტურებს, რომ ეს ტერიტორია ჩვენს წელთაღრიცხვამდე I ათასწლეულში ეკავათ ქართველურ ტომებს, ძველი წელთაღრიცხვით პირველი საუკუნიდან მოხსენიებული აბაზგების, აფშილებისა და სანიგების ტომები, რომლებმაც შექმნეს მცირე ერთეულები, რომლებიც შემდგომ ეგრისის შემადგენლობაში შედიოდნენ.
ლაზიკის სამეფო. მომდევნო პერიოდში, VII ს-მდე, აფხაზეთი შედგებოდა ორი ვასალური მცირე გაერთიანებისგან - აბაზგიისა და აფშილეტისგან, მაგრამ პირველმა გარკვეული ძალაუფლება ბიზანტიის იმპერიის მფარველობით მოიპოვა. VIII ს-ის 30-იან წლებში აფხაზეთის ერისთავმა აღიარა ქართლის ერისთავისადმი მისი ვასალური წესდება და ამ ნაბიჯს მოჰყვა მთელი დასავლეთ საქართველოს გაერთიანება მეფე ლეონ II-ის (VIII ს-ის პირველი ნახევარი). .), რომელმაც დააარსა ქართული სახელმწიფო, რომელსაც "აფხაზთა სამეფო" უწოდა და ქუთაისი ცენტრად აქცია. იმ პერიოდში დასავლეთ საქართველოში შეიქმნა რვა საერისთავო, მათ შორის ორი აფხაზეთის ტერიტორიაზე: აფხაზეთისა და ცხუმის საერისთავოები. XII ს-ში ეს ორი გაერთიანდა ცხუმის საერისთავროს მთავარ ადმინისტრაციულ ერთობაში, რომელსაც განაგებდა ქართული ფეოდალური საგვარეულოს წარმომადგენელი შარვაშიძეები. (152)
ერთიანი საქართველოს დაშლის შემდეგ შარვაშიძე ოდიშის ბატონის ქვეშევრდომი გახდა. XVII ს-ში მდინარე კელასური გახდა აფხაზეთისა და ოდიშის გამყოფი საზღვარი. პერიოდი ხასიათდებოდა სოციალური, ეკონომიკური და კულტურული სფეროების მნიშვნელოვანი ვარდნით. განადგურდა მმართველობითი სისტემა და მოსახლეობის უმრავლესობა გახდა სისხლისღვრისა და ომების მსხვერპლი - როგორც შიდა მტრებთან, ასევე უცხო დამპყრობლებთან. ეს პერიოდი გამოირჩეოდა ჩრდილოკავკასიური ტომების თანდათანობითი შეღწევით და ამ პროცესმა მოიცვა აფხაზეთის ტერიტორიაზე დასახლებული მოსახლეობის მნიშვნელოვანი რაოდენობა. პროცესი უარყოფითად აისახა სოციალურ და ეკონომიკურ პირობებზე, კულტურის სფეროზე; იგივე შეიძლება ითქვას იმ დესტრუქციულ ზეგავლენაზე, რომელიც მას ჰქონდა პოლიტიკურ ვითარებაზე. XVIII ს-ის დასასრული. უნდა განისაზღვროს, როგორც აღმაშფოთებელი ფეოდალური ანარქიის მდგომარეობა, რომელიც გავრცელდა მთელ დასავლეთ საქართველოში. (150)
შექმნილ ვითარებაზე შარვაშიძეთა კლანმა სასწრაფოდ მოახდინა რეაგირება და სამეგრელოს ნაწილი შემოიერთა - ჯერ მდინარე ღალიძგამდე ტერიტორია, შემდეგ კი XVIII ს-ის ბოლოს. მიწები ენგურ-მდ. შარვაშიძის კლანმა აფხაზები დაასახლა შიდა ტერიტორიებიდან ახლად შემოჭრილ მიწებზე და დანგრეული სოფლები, რომლებიც ცუდად დასახლებული იყო იმის გამო, რომ ავთენტური ქართველი მოსახლეობის დიდი ნაწილი განადგურებული იყო ან ტყვედ მიჰყიდა თურქებს. მას შემდეგ, რაც შარვაშიძეთა საგვარეულომ თავისი ტერიტორია მდინარე ენგურამდე გააფართოვა, აფხაზეთის სახელი მიენიჭა მთელ ტერიტორიას, რომელიც, თავის მხრივ, წარმოიქმნა მისი პაწაწინა მიწებიდან და მამულებიდან (ჯიქეთი, ბზიფი, შუასოფელი, სამურზაყანო, წებელდა-დალი, სიხუ). ), და თითოეული მათგანი, ფაქტობრივად, წარმოადგენდა დამოუკიდებელ ერთეულს, რომელსაც მართავდა რომელიმე ფეოდალური გვარი ან ოჯახი.
XVIII ს-დან დასავლეთ საქართველო გახდა ოსმალეთის ინტენსიური აგრესიის ობიექტი და მსხვერპლი. განუწყვეტელმა ნგრევამ, რომელიც გაუთავებელი ჩანდა, სამეგრელო და აფხაზეთი ეკონომიკისა და სოციალური სისტემის პრაქტიკულ განადგურებამდე მიიყვანა. შიდა ომებმა გამოიწვია „ტყვეების“ გაყიდვის საშინელი პროცესი.
ზევით
XVIII ს-ის მიწურულს რუსეთმა კავკასიაში ფეხი მოიკიდა. მან თანდათან დაიპყრო საქართველო, რომელიც გაიყო და დაყოფილი იყო მცირე სამეფოებად და ბატონობად. სამურზაყანოს ტერიტორია რუსეთის მფარველობაში აღმოჩნდა დასავლეთ საქართველოში შემოჭრის პროცესში და 1805 წელს დაუბრუნდა ოდიშს სამთავროს. 1810 წელს რუსეთმა მოახერხა აფხაზეთის დარჩენილი ტერიტორიების ანექსიაც, თუმცა ამისთვის მას თურქების წინააღმდეგ ბრძოლა მოუწია. დანიშნულება. რუსეთის ინიციატივით დაარსდა აფხაზეთის სამთავრო – რომელიც მოგვიანებით 1864 წელს გაუქმდა; ამის შემდეგ ტერიტორიას ეწოდა სოხუმის სამხედრო ოლქი, შემდეგ – სოხუმის ოკრუგი, რომელიც მოიცავდა სამურზაყანოს, ხოლო აღნიშნული ოკრუგი იყო ქუთაისის გუბერნიის წევრი.
საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, 1918 წელს თბილისში ჩამოვიდა აფხაზეთის დელეგაცია და მთავრობას აცნობა, რომ აფხაზებს შორის, ქართული ორიენტაციის კატეგორიასთან ერთად, არსებობდნენ თურქული ან ჩრდილოკავკასიური ორიენტაციის ჯგუფებიც და დელეგაცია დაჟინებით მოითხოვდა. აფხაზეთში ქართველი გვარდიის ყოფნის შესახებ. 1918 წლის 8 ივლისი
შეთანხმებაში ნათქვამია, რომ აფხაზეთის დელეგაციამ დაადასტურა მისი განუყოფლობა საქართველოსგან, ხოლო მთავრობა აფხაზეთის ავტონომიას და საქართველოს რესპუბლიკაში გაწევრიანებას დაჰპირდა. 1919 წელს აფხაზეთის სახალხო საბჭომ დამფუძნებელ კრებას წარუდგინა ავტონომიის აქტი, სადაც ნათქვამია: „აფხაზეთი არის საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის წევრი, როგორც ავტონომიური ერთეული“.
1918 წლის თებერვალში რუსეთის წითელმა არმიამ საქართველოში ყველა მხრიდან შემოჭრა დაიწყო. 19 თებერვალს მე-8 არმიამ შეტევა სოჭიდან დაიწყო და მდინარე ბზიფსა და ფსოუსა და ახალ ათონზე გაჩაღებული ბრძოლების მიუხედავად, რუსმა ბოლშევიკებმა გაიმარჯვეს და წითელი არმია სოხუმში 1921 წლის 4 მარტს შევიდა. 21 მარტს. , მიღებულ იქნა დადგენილება აფხაზეთის სოციალისტური რესპუბლიკის აღიარების შესახებ. 1921 წლის 19 დეკემბერს საქართველომ და აფხაზეთმა, რომლითაც საქართველოს სსრ-ში აფხაზეთი გაწევრიანდა, თბილისში გააფორმეს შესაბამისი ხელშეკრულება.
ისტორიულად, ქრისტიანობა აფხაზეთში ძველად გავრცელდა. ლეგენდების თანახმად, ანდრია პირველწოდებულმა, რომელიც I საუკუნეში ქრისტიანობას ლოცულობდა, ესტუმრა ქვეყანას. ცნობილია ისიც, რომ სიმონ ქანაანელი გარდაიცვალა და იქვე დაკრძალეს. ბიჭვინთაში საეპისკოპოსო არსებობდა ჯერ კიდევ IV ს. ნიკეის პირველი საეკლესიო კრების (325 წ.) მონაწილეთა შორის მოხსენიებულია ბიჭვინთის ეპისკოპოსი. აბაზგები ოფიციალურად გაქრისტიანდნენ VI ს. IX ს-დან ქართულმა ენამ ეკლესიაში მთლიანად და საბოლოოდ ჩაანაცვლა ბერძნული და ღვთისმსახურება და ლოცვა ქართულად აღესრულებოდა.
ერთიანი საქართველოს დაშლის შემდეგ ქვეყნის ამ მხარემ განიცადა სერიოზული ეთნიკური ცვლილებები, რამაც გავლენა მოახდინა რელიგიაზეც, რაც გამოწვეული იყო ოსმალეთის თურქების შემოსევებით და რეგიონში ჩრდილოკავკასიური ტომების ჩამოსახლებით. შესაბამისად, ქრისტიანობისა და ქართული ენის დისკრიმინაცია და შეურაცხყოფა მოხდა. საბოლოოდ, ძველი წარმართული რელიგია კვლავ გამოჩნდა ზედაპირზე და მმართველმა თურქებმა სუნიტური ისლამი შემოიღეს. რუსეთმა განდევნა მუჰამედელი აფხაზების მთელი მასა თავის საზღვრებს მიღმა (მუჰაჯირები).
ზევით
ხაზგასმით უნდა აღვნიშნოთ ის ფაქტი, რომ რეგიონში თავიანთი უზენაესობისთვის მებრძოლი ორი დიდი სახელმწიფო და სახელმწიფო - რუსეთი და თურქეთი, აწარმოებდნენ ერთნაირი აქტიურ პოლიტიკას, რომელიც მიზნად ისახავდა გაყოფისა და გამიჯვნისკენ - და შემოჭრისა და ოკუპაციისკენ. დასავლეთ საქართველოში ისლამის თანდათან გავრცელებაში აშკარა იყო თურქ-ოსმალეთის გავლენა. რუსების მმართველობის შემდეგ მათ გაატარეს თავიანთი ანტიქართული პოლიტიკა, შეცვალეს აფხაზეთის ეკლესიებში ქრისტიანული მსახურება ქართულიდან სლავურ ენაზე, რათა მიაღწიონ რუსიფიკაციას. ამას ისიც უნდა დაემატოს, რომ მაჰმადიანი აფხაზების განდევნის შემდეგ რუსეთმა დაიწყო რუსების და სომხების შემოყვანა ქვეყანაში, რაც მათ ძირითად მოსახლეობად აქცია და ქართველების აფხაზეთში ჩასახლების უფლებებს აფერხებდა.
აღნიშნულმა პოლიტიკამ უარყოფითი როლი ითამაშა ტრაგედიაში, რომელსაც „აფხაზეთის კონფლიქტი“ ჰქვია. რუსეთმა საქართველოს ინტერესებისთვის ზიანის მიყენების მცდელობით გაანადგურა ეთნიკური ბალანსი აფხაზეთის ტერიტორიაზე; მიუხედავად ამისა, ბოლოდროინდელმა ავთენტურმა ქართველმა მოსახლეობამ მაინც თავისი 47% შეადგინა უმრავლესობა, მაშინ როცა აფხაზებმა შეადგინეს 17%, ხოლო სხვა ერების წარმომადგენლებმა – 36%.
1989 წლიდან, ანუ საბჭოთა კავშირის დაშლის დასაწყისიდან, კავკასია ყარაბაღში, აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში ეთნიკური კონფლიქტების ერთდროულ ბრძოლის ველად იქცა.
1990 წლის 4 დეკემბერს ვ.არძინბა დასახელდა აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარის პოსტზე. მან იქ ანტიქართული პოლიტიკა გაააქტიურა, რათა დამოუკიდებელი სახელმწიფოს მეთაური გამხდარიყო (151). 1992 წლის 14 აგვისტოს, სხვა ძალების დახმარებით, იქ სხვა ძალების მხარდაჭერით დაიწყო ფართომასშტაბიანი სამხედრო ოპერაციები, რასაც ადგილობრივი მოსახლეობის დიდი დანაკარგი მოჰყვა. ომის მსხვერპლი ქართველი და აფხაზი სამოქალაქო მოსახლეობის გარდა სხვა ხალხიც გახდა. მათი დიდი უმრავლესობა საცხოვრებლად გადავიდა
საქართველოსა და რუსეთის სხვა რეგიონებში. ერთხელ კურორტების ულამაზესი რეგიონი დაანგრიეს და ნანგრევების გარდა არაფერი დარჩენილა. ეს მოვლენები საერთაშორისო ორგანიზაციებმა მიიჩნიეს აფხაზეთის ეთნიკური წმენდის ფაქტად, რომელიც მიმართული იყო ქართველების წინააღმდეგ.
ამჟამად აფხაზეთში ვითარება ასე გამოიყურება: მდინარე ენგურზე სამშვიდობო ძალებია განლაგებული, მოსახლეობის დიდი ნაწილი სახლში დაბრუნების დღეს ელოდება და საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა დარღვეულია.
შექმნილ ვითარებაში ავთენტურ მოსახლეობას ვერ დააბრალებენ. აფხაზეთის კონფლიქტი უნდა მოგვარდეს და მოგვარდეს მშვიდობიანი გზით. საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა ისტორიული და კანონმდებლობის თვალსაზრისით გამართლებულია. დამოუკიდებლობისა და დემოკრატიის პირობები მოითხოვს სოციალური თანაარსებობისა და შემწყნარებლობის სრულყოფის აუცილებლობას დანგრეული ქვეყნის აღდგენისა და დანგრეული ერთიანობის აღორძინების მიზნით. ჩვენ უნდა მოვიშოროთ სხვა ქვეყანაში დაწყებული ჭირის ეფექტი და გამოვიყენოთ საკუთარი ძალები ყველა დაბრკოლების დასაძლევად, რათა აღვადგინოთ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა.
