მე-16 საუკუნეში ოსმალეთის მოსვლასთან ერთად აფხაზეთის ისტორიის გობელენი კიდევ უფრო რთულდება. ამ პერიოდში მნიშვნელოვანი ცვლილება მოხდა ძალაუფლების დინამიკაში, რელიგიურ პრაქტიკაში და კულტურულ გავლენებში.
ოსმალთა მჭიდი იჭიმება: ცხუმიდან სუჰუმ-კალემდე
1570-იან წლებში ოსმალეთის საზღვაო ძალებმა მიაღწიეს აფხაზეთის ნაპირებს და აიღეს ქართული ციხე ცხუმი. ეს სტრატეგიული მდებარეობა გადაკეთდა საზარელ სუჰუმ-კალეში, ძლიერ თურქულ ციხე-სიმაგრედ, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში დომინირებდა რეგიონში. ეს მოვლენა დაემთხვა უფრო ფართო ბრძოლას სამხრეთ კავკასიაში ძალაუფლებისთვის, როდესაც ოსმალეთმა და სეფიანმა სპარსელებმა ეს ტერიტორია 1555 წელს დათესეს. აფხაზეთი, დასავლეთ საქართველოსთან ერთად, მტკიცედ აღმოჩნდა ოსმალეთის გავლენის სფეროში.
მიწა ნაკადში: ისლამის აღზევება და კულტურული ცვლილებები
ოსმალეთის გავლენამ ღრმა ცვლილებები მოიტანა. გავრცელება დაიწყო იმპერიის რელიგიამ ისლამმა, რომელიც თანდათან ძირს უთხრიდა მრავალწლიან ქრისტიანულ ტრადიციებს, რომლებიც აკავშირებდა აფხაზეთს დანარჩენ საქართველოსთან. ამ რელიგიურმა ცვლილებამ, ოსმალეთის პოლიტიკურ კონტროლთან ერთად, შექმნა მზარდი კულტურული განხეთქილება აფხაზეთსა და მის ქრისტიან მეზობლებს შორის.
გატეხილი ხელისუფლება და არეულობა
მე-17 საუკუნის ბოლოს აფხაზეთის სამთავრო დაიშალა მეტოქე სამთავროების ერთობლიობაში. ძალაუფლების ამ ფრაგმენტაციამ გამოიწვია ცენტრალიზებული ავტორიტეტის დაქვეითება და ქაოსისთვის სასიკვდილო ნიადაგი შექმნა. რეგიონი ცნობილი გახდა მონებით ვაჭრობითა და მეკობრეებით, რამაც კიდევ უფრო განაპირობა ისედაც არასტაბილური ვითარების დესტაბილიზაცია.
მიგრაცია და დემოგრაფიული ცვლილებები: ადიღეელთა ჩამოსვლა
ზოგიერთი მკვლევარი ამტკიცებს, რომ ამ მღელვარე პერიოდში მნიშვნელოვანი დემოგრაფიული ცვლილებები მოხდა. ითვლება, რომ მთავარი როლი ითამაშა ჩრდილოეთ კავკასიის მთებიდან ადიღეური გვარების, კონკრეტულად აფსუას ტომის ჩამოსვლამ. ეს მიგრანტები ერწყმოდნენ ადგილობრივ მეგრელ მოსახლეობას, რამაც შეცვალა რეგიონის ეთნიკური შემადგენლობა. განსხვავებული კულტურული მემკვიდრეობის მქონე ადამიანების ამ ნაკადმა კიდევ უფრო გაართულა აფხაზეთის იდენტობის განვითარება.
აჯანყების ციმციმი: აფხაზეთის აჯანყება
მე-18 საუკუნეში დაუმორჩილებლობის მომენტი იყო. ოსმალთა ბატონობით დაღლილმა აფხაზებმა XVII საუკუნის შუა წლებში აჯანყება მოაწყვეს. მათ მოახერხეს სუჰუმ-კალეს აღება, რაც სიმბოლური გამარჯვება იყო ოსმალეთთან. თუმცა, მათი ტრიუმფი ხანმოკლე იყო. ოსმალებმა სწრაფად დაიბრუნეს კონტროლი ციხეზე, სტრატეგიულად აღუდგინეს ძალაუფლება შერვაშიძეების ერთგულ უფლისწულს.
ოსმალეთის პერიოდი აფხაზეთის ისტორიაში რთული და გარდამტეხი პერიოდი იყო. მან წარუშლელი კვალი დატოვა რეგიონის რელიგიურ ლანდშაფტზე, პოლიტიკურ დინამიკაზე და მის დემოგრაფიაზეც კი. შემდეგ თავებში განხილული იქნება აფხაზეთის სამთავროს აღზევება, მისი ხშირად დაძაბული ურთიერთობა საქართველოსთან და მე-20 და 21-ე საუკუნეების დრამატული მოვლენები.
