აფხაზეთი ამაყობს მდიდარი და ცოცხალი ისტორიით, რომელიც გადაჭიმულია ათასწლეულებით ადრე წერილობითი ჩანაწერების გარიჟრაჟამდე. იმისათვის, რომ გავიგოთ ამ რეგიონის გობელენი, ჩვენ უნდა ჩავუღრმავდეთ მის პრეისტორიულ წარსულს, იმ დროს, როდესაც მიწა პირველად მოითხოვა ადამიანურმა გამომგონებლობამ და შეუპოვრობამ.
პირველი ნაკვალევი: ქვემო და ზემო პალეოლითის აფხაზეთი
აფხაზეთში ადამიანის საცხოვრებლის ყველაზე ადრეული მტკიცებულება მოდის ქვედა პალეოლითის ხანიდან, დაახლოებით 500 000-დან 30 000 წლამდე. ეს ადრინდელი მაცხოვრებლები მომთაბარე მონადირე-შემგროვებლები იყვნენ, რომლებიც თავიანთი ყოფნის კვალს ტოვებდნენ ისეთ ადგილებში, როგორიცაა იაშხტვა, გუმისთა, კელასური და ოჩამჩირე. მათი ხელსაწყოები, რომლებიც სავარაუდოდ დამზადებულია ქვისგან და ძვლისგან, ავლენს ტექნოლოგიის საბაზისო გაგებას, რომელიც გადამწყვეტია გადარჩენისთვის მკაცრ და მიუტევებელ გარემოში.
ზემო პალეოლითის ხანაში გადასვლისას (დაახლოებით 40,000-დან 10,000 წლამდე), ცვლილება აშკარა ხდება. როგორც ჩანს, ადამიანთა დასახლებები უფრო მეტად არის კონცენტრირებული სანაპირო ზოლის გასწვრივ, რაც ვარაუდობს რესურსების გამოყენების პოტენციურ ცვლილებას ან ცვალებად კლიმატთან ადაპტაციას. ეს ადამიანები, სავარაუდოდ, ფლობდნენ უფრო დახვეწილ ინსტრუმენტთა კომპლექტს და შესაძლოა განვითარებულიყვნენ ხელოვნების ადრეული ფორმები და სიმბოლური გამოხატულება, თუმცა კონკრეტული მტკიცებულებები ჯერ კიდევ მიუწვდომელია.
სოფლის მეურნეობის გარიჟრაჟი და მონუმენტური არქიტექტურა: მეზოლითი, ნეოლითი და ბრინჯაოს ხანა
მეზოლითის ხანაში (დაახლოებით 10000-დან 8000 წლამდე) და ნეოლითის ხანაში (დაახლოებით 8000-დან 4000 წლამდე) აფხაზეთში მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაცია მოხდა. მომთაბარე ცხოვრების წესმა თანდათან დაუთმო ადგილი უფრო მუდმივ ცხოვრების წესს, უფრო დიდი დასახლებების დაარსებით. ეს ცვლა დაემთხვა სოფლის მეურნეობისა და მეცხოველეობის აღმავლობას, რაც გადამწყვეტი წერტილია ადამიანის განვითარებაში. კერამიკის წარმოება, ნეოლითური პერიოდის დამახასიათებელი ნიშანი, კიდევ უფრო მიუთითებს უფრო რთული საზოგადოებების წარმოქმნაზე საკვების შესანახად და პოტენციურად ელემენტარულ ვაჭრობაზეც კი.
III ათასწლეულის დასაწყისში აფხაზეთში მეგალითური კულტურის ეპოქა დაიწყო. ეს შთამბეჭდავი სტრუქტურები, რომლებიც ცნობილია როგორც დოლმენები, შედგებოდა ოთხი მასიური თავდაყირა ქვისგან, რომლებიც ეყრდნობოდა დიდ ქვაბს. ზოგიერთი ამ დოლმენიდან, როგორიცაა ეშერაში, იწონის განსაცვიფრებელ 50 ტონას, რაც ადასტურებს ამ ადრეული მაცხოვრებლების გამომგონებლობასა და ინჟინერიულ ოსტატობას. ამ დოლმენების დანიშნულება კვლავ დებატების თემად რჩება, თეორიები დაწყებული სამარხი პალატებიდან საზეიმო ადგილებამდე. ისინი წარმოადგენენ როგორც ამ პრეისტორიული საზოგადოებების მდიდარი სიმბოლიზმისა და რწმენის სისტემების ძლიერი შეხსენება.
გვიან ბრინჯაოს ხანაში (დაახლოებით 1500-1200 წწ. ძვ. ბრინჯაოს იარაღები გახდა უფრო გავრცელებული და დახვეწილი, ჩაანაცვლა ადრეული ქვის იარაღები. ამ ეპოქაში ასევე მოხდა პატრიარქალური საზოგადოებების აღზევება, პოტენციურად ჩაანაცვლა ადრინდელი მატრიარქალური სტრუქტურები. როგორც ჩანს, ამ პერიოდში განვითარდა პასტორალური ეკონომიკა, რომელიც ორიენტირებულია ცხოველთა მესაქონლეობაზე.
რკინის ხანაში გადასვლამ (დაახლოებით ძვ. წ. 1200-600 წწ.) აფხაზეთი უფრო ფართო კოლხური კულტურის სფეროს ნაწილი გახდა. ეს კულტურული ერთეული მოიცავდა დასავლეთ საქართველოს დიდ ნაწილს და ჩრდილო-აღმოსავლეთ ანატოლიის ნაწილებს. კოლხური კულტურა ცნობილი იყო ლითონის დამუშავების მოწინავე ტექნიკითა და რეგიონულ სავაჭრო ქსელებში მონაწილეობით.
არქეოლოგიური მტკიცებულებების შეკრებით ჩვენ შეგვიძლია დავიწყოთ პრეისტორიული აფხაზეთის სურათის დახატვა. ეს იყო მიწა, რომელიც დასახლებული იყო მარაგი და ადაპტირებადი ადამიანებით, რომლებმაც დატოვეს მემკვიდრეობა ინოვაციებისა და კულტურული გამოხატვის. დოლმენები მდუმარე მესაზღვრეებად დგანან და წარსულის ზღაპრებს ჩურჩულებენ. აფხაზეთის ისტორიაში ღრმად ჩაღრმავებასთან ერთად შევხვდებით ბერძნული კოლონიების აღზევებას, იმპერიების გავლენას და მკაფიო აფხაზური იდენტობის გაჩენას. თუმცა, ამ მდიდარ გობელენს საფუძველი ჩაეყარა პრეისტორიაში, იმ დროს, როდესაც კაცობრიობამ პირველად დაამტკიცა თავისი კვალი ამ ღირსშესანიშნავ მიწაზე.
